W 1820 roku, wokół Warszawy zaczęto budować sieć nowoczesnych traktów bitych. Do tego czasu wszystkie główne drogi na obszarze Polski posiadały nawierzchnie gruntowe.
Te przez większą część roku były zabłocone i bardzo nierówne, co znacznie utrudniało komunikację, a co za tym idzie, ograniczały rozwój gospodarczy zarówno miasta stołecznego jak i całego kraju. Członkowie Rady, mającej zarządzać powstałym w 1815 roku Królestwem Kongresowym, uznali zmianę tego stanu rzeczy, za jeden z priorytetów swojej działalności. Za pierwsze do realizacji uznano budowę traktów Brzeskiego, Petersburskiego, Krakowskiego i Poznańskiego. Do tego celu powołano Dyrekcję Generalną Dróg i Mostów, na której szefa, 10 maja 1819 roku, mianowano inżyniera Franciszka Christianiego.
Pierwsza szosa Królestwa Polskiego
Od czasów średniowiecznych z Pragi na wschód prowadziła droga wiodąca wzdłuż krawędzi nadzalewowej doliny Wisły, przecinająca Kamionek i Grochów. W przybliżeniu pokrywała się ona z dzisiejszą ulicą Grochowską. Biegła ona zgodnie z ukształtowaniem terenu, przy Zakolu Wawerskim łukiem skręcała w prawo i przecinając Kaczy Dół (Międzylesie), kierowała się na Gliniankę, Siennicę i dalej w stronę Ukrainy. Nosiła ona miano Traktu Wołowego. Droga ta rozwidlała się na Grochowie i Gocławku. W pierwszym przypadku odnoga wiodła do nieistniejącego dziś Kalenia, w drugim zaś prowadziła przez Okuniew do książęcego Liwa. Z czasem zaczęła być używa- na w podróżach do sejmowego Grodna, stając się jedną z najważniejszych podwarszawskich arterii. Zwano ją Traktem Grodzieńskim oraz Gościńcem Litewskim. Jej pozostałościami są ulice Korkowa w Wawrze oraz Wspólna w Wesołej. Ówczesna droga z Pragi do Mińska, zwana Gościńcem Mińskim, która przecinała Starą Miłosnę, odchodziła od Traktu Wołowego w Kaczym Dole, mając nieco inny od dzisiejszego przebieg. Po części była groblą przecinającą bagna i omijającą wydmy, biegnąc nieco bardziej na południe. Przejazdy z Pragi do Mińska, odbywały się przeważnie z jej pominięciem, na rzecz wspomnianego traktu, biegnącego przez dzisiejszy Marysin Wawerski. Na początku XIX wieku, nowa, twarda i prosta szosa na Mińsk, nałożona po części na stary gościniec grochowski, zastąpiła pod Warszawą obydwie prastare drogi gruntowe.
Szlak drogi z Warszawy do Brześcia, o długości 198 km zaprojektowano przez Mińsk, Siedlce i Białą Podlaską. Nawierzchnia tłuczniowa na podkładzie kamiennym, wzorowana była na francuskim systemie „Traguet’a”. Podkład z kamienia łamanego, o wymiarach 12×16 cm, na którym rozścielano i ubijano warstwę tłucznia, układany był ręcznie na warstwie piasku lub żwiru. Łączna grubość nawierzchni wynosiła 27 cm, szerokość- 5,40 m. Wzdłuż trak- tu wybudowano dróżniczówki dla konduktorów i strażników oraz Zajazdy Pocztowe i nowe karczmy. Trasa podzielona była na stacje długości 2- 3 mil polskich, zamknięte rogatkami, które otwierano po zapłaceniu myta. Wszystkie urządzenia drogowe jak rogatki, słupki i budki pomalowane były bar- wami narodowymi. Oficjalne otwarcie odcinka z Pragi do Starej Miłosny miało miejsce w roku 1821. Cały Trakt Brzeski, jako pierwszą bitą drogę w Królestwie Polskim, oddano do użytku w roku 1823. W tym samym czasie powstały na Pradze, zaprojektowane przez Jakuba Kubickiego, rogatki grochowskie. Dla uczczenia zakończenia prac, nieopodal rogatek Warszawy i Terespola, 21 maja 1825 roku odsłonięto dwa żeliwne obeliski.
Dziedzictwo Traktu Brzeskiego
Większość z wybudowanych wówczas traktów, po wielu przebudowach istnieje do dziś. W XIX i XX wieku ich przyległości stały się centrami rozwoju przedmieść Warszawy, z czasem kolejno do niej wcielanych. W 1831 roku Trakt Brzeski stał się jedną z aren bitew Powstania Listopadowego, a w 1866 roku umiejscowiono w jego pobliżu dworzec Kolei Terespolskiej. Jego budowa przyczyniła się walnie do wzrostu znaczenia Grochowa i powstania Wawra oraz komunikacji podmiejskiej, co dało impuls do rozwoju wielu okolicznym osadom. W latach 1901-1952 poboczem traktu prze- biegała linia wąskotorowej Kolei Jabłonowskiej, a w 1925 roku dzięki niemu, Grochów i Gocławek zyskały linię tramwajową. W latach 30., trakt uzyskał nową, bazaltową nawierzchnię, a w latach 60., został przebudowany do kształtu jaki znamy dziś.
W obszarze Warszawy, przy ulicach Grochowskiej, Płowieckiej i Trakt Brzeski, zachowały się do dziś budynki rogatek grochowskich i karczm w Wawrze i Starej Miłośnie oraz obelisk pamiątkowy. 16 kwietnia 2020 roku minęło 200 lat od dnia rozstrzygnięcia przetargu, który zapoczątkował jego trwającą do dziś historię.
Adam Ciećwierz
