Wraz z rozwojem nowoczesnych technik informatycznych i telekomunikacyjnych, służących porozumiewaniu się na odległość, nasileniu uległo zjawisko społeczne określane jako stalking.

Termin ten wywodzi się z języka angielskiego i może być on definiowany jako uporczywe, złośliwe nękanie innej osoby. Tego typu działanie jest nie tylko naganne z moralnego punktu widzenia, ale też może wyczerpywać znamiona przestępstwa określonego w art. 190a § 1 Kodeksu Karnego.
Nękanie musi być uporczywe
Wspomniany przepis został wprowadzony do polskiego porządku prawnego stosunkowo niedawno, na mocy nowelizacji Kodeksu Karnego, dokonanej ustawą z dnia 25 lutego 2011 roku. W tym samym czasie ustawodawca wprowadził również inny, nieznany wcześniej rodzaj czynu zabronionego, jakim jest kradzież tożsamości. Była to uzasadniona odpowiedź na nowego rodzaju przestępstwa godzące w wolność psychiczną człowieka oraz jego prawo do ochrony życia prywatnego i rodzinnego. W myśl art. 190a § 1 Kodeksu Karnego „Kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.”
Należy podkreślić, że w świetle obowiązujących regulacji prawnych dane zachowanie może być uznane za stalking wówczas, gdy sprawca działa w sposób uporczywy. Uporczywość działania sprawcy musi przejawiać się w długotrwałym oraz istotnym naruszaniu prywatności innej osoby.
Z nienawiści lub z miłości
Wachlarz powtarzających się zachowań sprawcy, składających się na uporczywe nękanie, może być bardzo szeroki. Stalking może więc polegać na bardzo częstym telefonowaniu lub wysyłaniu licznych wiadomości SMS do osoby pokrzywdzonej, także na jej śledzeniu lub obserwowaniu jej miejsca zamieszkania, jak również na kierowaniu pod jej adresem lub osób dla niej najbliższych gróźb. Wspólnym mianownikiem dla wszystkich wspomnianych czynności, składających się na uporczywe nękanie, musi być natomiast skutek w postaci wzbudzenia w pokrzywdzonym uzasadnionego okolicznościami poczucia zagrożenia, poniżenia, udręczenia lub istotne naruszenie jej prywatności.
Warto zaznaczyć, że ustawodawca nie wymaga, aby zachowanie stalkera niosło ze sobą element agresji. Nadto obojętnym z prawnego punktu widzenia jest motywacja sprawcy. Stalkingiem może być więc czyn powodowany żywionym do pokrzywdzonego uczuciem miłości jak i nienawiści, chęcią dokuczenia mu, złośliwością czy też potrzebą zemsty. Dla stwierdzenia istnienia przestępstwa stalkingu nie ma też znaczenia, czy sprawca ma zamiar wykonać swoje groźby. Decydujące znaczenie ma subiektywne odczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia osoby pokrzywdzonej, które musi zostać oceniane w sposób zobiektywizowany.
Stalking i jego obiektywne skutki
Odczucia, o których mówi art. 190a § 1 Kodeksu Karnego, muszą być uzasadnione okolicznościami. Subiektywne odczuwanie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia występujące u danej osoby należy konfrontować z wiedzą, doświadczeniem i psychologią reakcji ogółu społeczeństwa. Odczuwanie to musi być zatem poparte obiektywnym przekonaniem, że każdy przeciętny człowiek, o zbliżonych do ofiary cechach osobowości, psychiki, intelektu i umysłowości, w porównywalnych warunkach także odczuwałby takie zagrożenie, poniżenie lub udręczenie.
Alternatywnym sposobem dokonania przestępstwa uporczywego nękania jest istotne naruszenie przez sprawcę prywatności pokrzywdzonego. Spowodowanie tego skutku może być następstwem filmowania lub fotografowania danej osoby, upublicznienia jej wizerunku mimo braku zgody, narzucania swojego towarzystwa oraz innego przekraczania bariery fizycznej bliskości.
Jak się bronić przed uporczywym nękaniem?
Osoba pokrzywdzona uporczywym nękaniem powinna w pierwszym rzędzie wyrazić sprzeciw wobec zachowania sprawcy, a więc zakomunikować mu, że nie życzy sobie określonych zachowań. Istotnym jest również, aby pokrzywdzony ograniczył swój kontakt ze sprawcą do wyrażonego przez siebie sprzeciwu, bez wchodzenia z nim w dyskusje. Dobrym sposobem może być zablokowanie numeru telefonu stalkera.
Opisane powyżej działania mogą okazać się niewystarczające. Jeżeli sprawca nie zaniecha uporczywego nękania, pokrzywdzony powinien zbierać dowody potwierdzające popełnienie przestępstwa. Mogą być nimi SMS-y, e-maile, nagrania, zdjęcia, listy, prezenty itp. Warto aby osoba pokrzywdzona poinformowała bliskie sobie osoby o tym, iż jest ofiarą stalkingu. Osoby te mogą udzielić pokrzywdzonemu wsparcia, ale też występować przed Sądem jako świadkowie.
Warto zaznaczyć, iż stalking jest przestępstwem ściganym z urzędu, po zainicjowaniu wnioskiem ofiary. Wystarczy zatem złożyć na Policji lub w Prokuraturze zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa i dołączyć do niego zebrane przez siebie dowody. Na dalszym etapie postępowanie będzie prowadzone przez organy ścigania.
Pokrzywdzony przestępstwem uporczywego nękania może domagać się nie tylko ukarania sprawcy, ale też żądać zakazu zbliżania się sprawcy do pokrzywdzonego na określoną w wyroku odległość oraz zakazu kontaktowania się sprawcy z pokrzywdzonym w jakikolwiek sposób.
Adam Chemycz
Absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, adwokat Izby Adwokackiej w Siedlcach.
You must be logged in to post a comment.