Większość roślin opiera swoją egzystencję na fotosyntezie i czerpaniu substancji mineralnych z wody glebowej lub opadowej oraz CO2 z powietrza. Są jednak wyjątki spowodowane nietypowymi warunkami środowiskowymi.
Rozwój roślinności i rozmieszczenie poszczególnych gatunków są ograniczone dostępnością wody, jak i pierwiastków niezbędnych do budowy tkanek. Idealna sytuacja to stan środowiska, w którym poszczególne pierwiastki i związki chemiczne występują w odpowiednich dla roślin proporcjach. Stan taki zdarza się rzadko, poza tym każda grupa gatunków ma specyficzne wymagania siedliskowe. W środowisku wodnym dostępność jonów jest uwarunkowana odczynem pH, czyli kwasowością i rozpuszczalnością poszczególnych związków. Na kwaśnych torfowiskach (zasilanych głównie wodą z opadów) pomimo wszechobecności wody brakuje głównie azotu.
Niektóre gatunki roślin wykształciły zdolność pobierania azotu z powietrza we współpracy z bakteriami (np. olcha i liczne rośliny bobowate). Inne „wpadły na pomysł” pozyskiwania azotu zwierzęcego – nie chodzi o dosłowną mięsożerność, tylko o związki azotu zawarte głównie w białkach. Metoda okazała się na tyle skuteczna, że używają jej różne gatunki w środowiskach wilgotnych – nie tylko na torfowiskach. W tym miejscu pojawia się problem, jak skutecznie zwabić, złapać i strawić drobne bezkręgowce. Gatunki o pędach zanurzonych w wodzie wykształciły pułapki liściowe działające na zasadzie podciśnienia: pływacze i aldrowanda. Inne wyposażyły ruchome liście w rodzaj kleju chwytającego owady i ułatwiającego ich strawienie. Tę metodą stosują tłustosze i rosiczki.
Istnieją też rośliny nie zaliczane do owadożernych, ale potrafiące zabijać chemicznie drobne bezkręgowce podczas kiełkowania (np. tasznik), co chroni młode osobniki przed zjedzeniem i jednocześnie dostarcza im substancji pokarmowych.
Rośliny pod ochroną
Grupa roślin owadożernych, licząca na świecie około 700 gatunków jest w Polsce reprezentowana przez 14: rodzaj aldrowanda – 1 gatunek, rosiczka – 4 gatunki (w tym 1 utrwalony mieszaniec międzygatunkowy), pływacz – 7 gatunków, tłustosz – 2 gatunki. Z kilkoma podgatunkami, grupa ta jest na tyle oryginalna i ma ograniczone rozmieszczenie, że prawie wszystkie krajowe gatunki podlegają ochronie prawnej. Większość z nich znalazła się też na Czerwonej Liście Roślin. Gatunki owadożerne mają stanowiska głównie w parkach narodowych, rezerwatach i na innych terenach chronionych.
Ochrona roślin owadożernych to głównie ochrona ich siedlisk przed osuszeniem, zabudową, i zanieczyszczeniami, ale również przed nieprzemyślanymi zalesieniami. W naturze rośliny owadożerne na Mazowszu można obserwować na specjalnie wyznaczonych ścieżkach przyrodniczych np. w Kampinoskim Parku Narodowym, Mazowieckim Parku Krajobrazowym i w dolinie Wisły.
Wiele osób chciałoby hodować i obserwować w domu gatunki owadożerne. W stosunku do rodzimych gatunków chronionych nie jest to możliwe ze względów formalnych i bardzo trudne z powodów technicznych – nawet ogrody botaniczne mają problemy z trwałym utrzymaniem tych roślin. W sklepach ogrodniczych można nabyć egzotyczne gatunki owadożerne, jednak często nie wytrzymują one domowego ogrzewania kaloryferem albo wakacyjnego wyjazdu właścicieli, gdyż wymagają specjalnego wilgotnego mikroklimatu (“łazienkowo-kuchennego”).
Tekst i zdjęcia: Przemysław Stolarz
You must be logged in to post a comment.