Podczas planowania nasadzeń w ogrodzie albo na działce letniskowej zastanawiamy się jakie gatunki wybrać, żeby były ładne, trwałe, mrozoodporne ale też nie rosły zbyt wysokie.
Pożądane są gatunki albo odmiany o kolorowych i pachnących kwiatach, liściach ładnie przebarwiających się jesienią, a często też o jadalnych owocach. Większość tych cech posiadają rzadsze gatunki jarzębu (jarzębiny) z grupy „słodkich” jarzębów o jadalnych owocach. Wyszukaniem odpowiednich sadzonek możemy zająć się przed rozpoczęciem sezonu ogrodniczego.
Czy znacie jarząb?
Jarząb brekinia albo brzęk rośnie u nas dziko w południowej i zachodniej części kraju. W stanie naturalnym podlega ścisłej ochronie gatunkowej. Liście są podobne do liści głogu (albo niektórych gatunków klonów), kwiaty kremowe, a owoce to brązowe miniaturowe gruszki – jadalne w stanie pełnej dojrzałości.
Jarząb szwedzki rośnie dziko na Pomorzu, a sporadycznie w innych częściach kraju i coraz częściej jest stosowany w ogrodnictwie – w wielu miejscach trafiają sie stare okazy o wymiarach pomnikowych. Dobrze rośnie na glinie i na skałach wapiennych. Ma bardzo dekoracyjne czerwone jadalne owoce – w Szwecji tradycyjne dodawane o ciast i nalewek. Szarozielone liście jesienią przebarwiają sie na żółto-pomarańczowo. Rośnie początkowo szybko, a następnie znacznie wolniej i po 20-30 latach osiąga 5-7 m wysokości. Jagody są zimą przysmakiem dla ptaków.
Jarząb mączny występuje dziko w górach i widnych lasach dębowych. Podobnie jak poprzednie gatunki podlega ochronie. Ma dekoracyjne liście ciemnozielone z wierzchu i białe od spodu. Okazałe jagody nie są tak smaczne jak u pokrewnych gatunków. Wymaga żywnych gleb i podlewania przynajmniej w pierwszych latach po posadzeniu.
Jarząb domowy jest najciekawszym gatunkiem z tej grupy. To górski gatunek karpacko-bałkański najczęściej spotykany na Słowacji i w Chorwacji. To autentyczne „gruszki na jarzębinie” (zamiast gruszek na wierzbie) i prawdopodobnie najdłużej uprawiane drzewo owocowe Europy środkowej. Jarzębina domowa również lubi żyzne gleby z dużą zawartością wapnia. Może żyć kilkaset lat i osiąga wtedy rozmiar starej jabłoni albo gruszy polnej. Ma dekoracyjne kwiaty i największe wśród jarzębin owoce, o średnicy do 3-4cm. Dojrzałe owoce są żółto-pomarańczowe i nadają się na kompoty, placki, nalewki i do suszenia. W smaku przypominają gruszki ulęgałki.
Dodatek do dżemów i konfitur
Dereń jadalny to najwcześniej kwitnące drzewo (albo wysoki krzew) w naszym klimacie – czasem już na początku marca (kilka tygodni przed forsycją). Pochodzi z południa Europy, ale jest w Polsce uprawiany od kilkuset lat. Żółte kwiaty są stosunkowo niepozorne, ale ich masowe występowanie powoduje, że cały dereń staje sie żółtą plamą. Kwiaty przyciągają pszczoły i inne wczesnowiosenne owady. Owoce to karminowoczerwone albo bordowe „śliweczki” o długości 2-3 cm (wyhodowano też odmiany wielkoowocowe oraz o żółtych owocach i łagodnym ananasowym posmaku). Owoce derenia są bardzo kwaśne i zawierają dużo czerwonego barwnika. Nadają się na nalewki, kompoty i jako dodatek barwiący do dżemów i konfitur. Liście jesienią stają się żółte, a rzadziej czerwonawe. Dereń doskonale znosi przycinanie i formowanie, więc nie musi zajmować wiele miejsca.
Owoce podobne do derenia jadalnego ma oliwnik wielkokwiatowy (jagoda gumi) – krewniak oliwnika wąskolistnego pochodzący z Japonii. Ma małe wymagania wodno-glebowe oraz pachnące i miododajne kwiaty.
Najmniej znanym krzewem, albo małym drzewem z jadalnymi i dekoracyjnymi owocami jest oliwnik baldaszkowaty. Pochodzi z gór wschodniej Azji. Kwiaty są barwy kremowo-żółtej, a owoce czerwone o wielkości i smaku zbliżonych do czerwonej porzeczki. Nadają się na kompoty i dżemy. Pozostawione na zimę są atrakcyjnym pokarmem dla ptaków.
Przemysław Stolarz
You must be logged in to post a comment.