Dlaczego największe gwiazdy polskiej Solidarności spierały się ze sobą? Dlaczego przez lata słyszało się o konflikcie Wałęsy z Walentynowicz, małżeństwem Gwiazdów i innymi działaczami?
Niedawno wydana biografia Anny Walentynowicz wyjaśnia tę zagadkę. Pokazuje, czym był prawdziwy geniusz robotnika – człowieka ciężkiej fizycznej pracy, aktywisty, tego prawdziwego przedstawiciela „Polski Ludowej”. To ktoś, kto z zupełnej przedwojennej nędzy, dzięki skończonemu w stoczni kursowi zawodowemu, zrobił w tejże stoczni karierę jako spawacz, zaliczając wszystkie możliwe płacowe stopnie zaszeregowania i ozdabiając swoją twarzą tablice przodowników pracy. Kto zaczął działać najpierw w ZMP, potem w Lidze Kobiet, a wreszcie w stoczniowej „Solidarności”. Polska Ludowa, dając takim ludziom szansę na robotniczą karierę, przy okazji ukręciła na siebie bat. Jakaż to potęga charakteru, jaka pracowitość, jaki etos! Czy w przypadku Anny wpływ na to miało jej ukraińskie pochodzenie, ambicja obcokrajowca? Czy raczej silny charakter, który kazał jej już jako 12-letniej dziewczynce obiecać sobie „nigdy więcej nie będę już głodna” i iść na służbę do Polaków w miejsce starszej siostry, która z tęsknoty wróciła do domu?
Z książki wyłania się obraz niezwykle prawdziwy, postać pełna wad (niestrudzenie donosiła na nieuczciwych współpracowników i uwielbiała pouczać innych!), ale i zalet: prawdziwa tytanka pracy, lojalna, nieustraszona obrończyni praw robotników, walcząca o lepsze jutro dla siebie i innych. Równie rzetelne i neutralne jest przedstawienie historycznych zdarzeń. Niech świadczą o tym cztery (!) alternatywne opisy momentu rozpoczęcia słynnego strajku w stoczni.
Autorzy dotarli do mnóstwa źródeł, odnaleźli na Ukrainie rodzinę Anny, przeprowadzili wiele wywiadów i kwerend. Dzięki temu przeczytamy tu sporo ciekawostek, jak ta, że nawet papież Jan Paweł II musiał dyscyplinować na audiencji kłócących się Wałęsę i Walentynowicz, czy jak Wałęsa musiał na polecenie żony chwilę przed przeskoczeniem płotu posprzątać mieszkanie… Pokazując starannie i z sympatią jedno ludzkie życie, książka jednocześnie pokazuje czytelnikom wielką historię, w którą życie jednostek było przecież uwikłane. Z lektury o tym jednym życiu czytelnik wynosi naprawdę ogromną wiedzę o niesamowitej historii polskiej Solidarności.
(dj)
Dorota Karaś, Marek Sterlingow, Walentynowicz. Anna szuka raju, Wydawnictwo Znak, Kraków 2020.
